Ελάχιστες έως μηδενικές είναι οι προσπάθειες ένταξης των ανθρώπων που έχουν λάβει άσυλο και ως πρόσφυγες πρόκειται να μείνουν στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια. Ενώ για μεγάλο χρονικό διάστημα, πολλές φορές έως και 4 χρόνια ως αιτούντες άσυλο φιλοξενούνταν σε κέντρα φιλοξενίας ή σε διαμερίσματα, όταν αποκτούν την ιδιότητα του πρόσφυγα πρέπει ξαφνικά «να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους». Ήδη από την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου έως τον Μάρτιο 2020 είχαν αναγνωριστεί ως πρόσφυγες 54.236 άτομα (οι αποφάσεις αφορούν κυρίως άτομα που έφτασαν από το 2015 έως και τις αρχές του χρόνου) ενώ η έκδοση αποφάσεων συνεχίζεται. Πρόκειται για ανθρώπους που πρέπει να βρουν εργασία στις συνθήκες αγοράς που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα χωρίς να γνωρίζουν καν τη γλώσσα.

Σε όλη τη χώρα φιλοξενούνται αυτή τη στιγμή σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία 81.304 αλλοδαποί, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι αιτούντες άσυλο. Οι συνθήκες φιλοξενίας ποικίλλουν: Σε όλη τη χώρα υπάρχουν 32 καταυλισμοί όπου διαμένουν 28.461 άνθρωποι, ενώ 22.822 διαμένουν σε διαμερίσματα μέσω του προγράμματος ΕΣΤΙΑ ή σε κτίρια - ξενοδοχεία, μέσω του προγράμματος PHILOXENIA το οποίο όμως λήγει στο τέλος του χρόνου. Ακόμα 30.021 υπολογίζονται όσοι βρίσκονται στα ΚΥΤ (κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης) των νησιών δηλαδή σε Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο και Κω.

Αρκετές χιλιάδες εκ των φιλοξενουμένων σε δομές έχουν λάβει άσυλο, είναι δηλαδή πλέον πρόσφυγες και άρα δεν δικαιούνται πλέον φιλοξενία. Το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου αρχικά ανακοίνωσε ότι οι πρόσφυγες που βρίσκονται σε δομές φιλοξενίας και άρα πρέπει να εξέλθουν είναι 11.200. Λίγες ημέρες αργότερα ο υπουργός Μετανάστευσης Νότης Μηταράκης ανέβασε τον πήχυ κάνοντας λόγο για 50.000. Πάντως, από την ημέρα που ξεκίνησε το πρόγραμμα «Εξόδου από τις δομές αιτούντων Ασυλο» – αρχές Ιουνίου καθώς η COVID-19 προκάλεσε καθυστέρηση– έως και σήμερα υπολογίζεται ότι έχουν φύγει 5.800 άτομα εκ των οποίων οι 2.600 από τα ΚΥΤ στα νησιά. 

Το γεγονός ότι στην πλατεία Βικτωρίας συγκεντρώνονται κυρίως όσοι πρόσφυγες φτάνουν από τα νησιά εξηγείται: Οποιος διαμένει στη Μόρια και μαθαίνει ότι έχει τη δυνατότητα να φύγει, προφανώς αξιοποιεί την «ευκαιρία» καθώς ελπίζει ότι στην ενδοχώρα θα βρει καλύτερες συνθήκες. Επίσης και η διοίκηση των ΚΥΤ ενθαρρύνει τους πρόσφυγες να μετακινηθούν προς την ενδοχώρα στο πλαίσιο της προσπάθειας αποσυμφόρησης των νησιών την οποία επανειλημμένως έχει υποσχεθεί η κυβέρνηση.

Όμως είναι ακριβώς οι πρόσφυγες από τα νησιά που δεν γνωρίζουν τίποτα άλλο εκτός από την πλατεία Βικτωρίας.

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες ταξί από τον Πειραιά μεταφέρουν απευθείας πρόσφυγες από τα νησιά στην πλατεία Βικτωρίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από περίπου ένα μήνα λεωφορείο που είχε ναυλωθεί από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου μετέφερε περίπου 150 άτομα από την πλατεία σε δομή φιλοξενίας στις Σέρρες. Μόλις έφτασαν οι πρόσφυγες πρότειναν στον οδηγό να τον πληρώσουν να τους πάει και πάλι στην πλατεία.

Αντίθετα, όσοι διαμένουν σε διαμερίσματα παρά τις ειδοποιήσεις και τις διαρκείς ενημερώσεις αρνούνται να φύγουν από τα σπίτια, εκτός αν έχουν βρει κάποια άλλη συγκεκριμένη και σίγουρη λύση. «Δεν υπάρχει δυνατότητα να βγάλουμε από ένα διαμέρισμα κάποιον που αρνείται να φύγει. Πρέπει να ακολουθήσουμε τυπικά την διαδικασία έξωσης που παίρνει μήνες», τονίζει εκπρόσωπος ΜΚΟ που συνεργάζεται με την Υπατη Αρμοστεία για το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ.

Κάπως έτσι ένα χρόνο μετά την τυπική έναρξή του ενεργοποιήθηκε και στην πράξη το μοναδικό πρόγραμμα ένταξης προσφύγων που υπάρχει στην Ελλάδα το HELIOS.

Στο πρόγραμμα προβλέπεται η εκμάθηση ελληνικών για ενήλικες, συναντήσεις για επαγγελματικό προσανατολισμό αλλά και επιδότηση ενοικίου εφόσον ο δικαιούχος βρει να νοικιάσει σπίτι. 

Από τις 10/11/2019 οπότε και τυπικά ξεκίνησε το HELIOS έκαναν αίτηση περίπου 200 άτομα τον μήνα. Ωστόσο, το ενδιαφέρον τους δύο τελευταίους μήνες έχει αυξηθεί. Τον Μάιο 1.480 γράφτηκαν στο πρόγραμμα και νοικιάστηκαν με επιδότηση ενοικίου 920 σπίτια και τον Ιούνιο εγγράφηκαν 2.173 άτομα και νοικιάστηκαν 776 σπίτια. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δυνατότητες του συγκεκριμένου προγράμματος από την πλευρά της χρηματοδότησης δεν είναι απεριόριστες, προς το παρόν χωρά 6.000- 8.000 άτομα. Ωστόσο, το υπουργείο Μετανάστευσης εμφανίζεται αισιόδοξο ότι θα μπορέσουν να βρεθούν επιπλέον κονδύλια από την Ε.Ε. Και πάλι όμως η επιδότηση ενοικίου ισχύει για έξι μήνες με δυνατότητα παράτασης για άλλους έξι μήνες.

Σε αυτό το χρονικό διάστημα επιβάλλεται να γίνουν πραγματικές προσπάθειες ένταξης τονίζεται από τον Δήμο Αθηναίων που σύμφωνα με την κ. Μελίνα Δασκαλάκη εντεταλμένη σύμβουλο του δήμου για ζητήματα προσφύγων και μεταναστών, θα ξεκινήσει άμεσα σχετικό πρόγραμμα.