Ακόμη και ο όρος λειτουργεί αποπροσανατολιστικά, ενώ οι υποθέσεις που έρχονται στο φως είναι η κορυφή του παγόβουνου
«Δεξί κλικ και αποθήκευση». Οι τέσσερις πιο τρομακτικές λέξεις για τα θύματα εκδικητικού πορνό. Η φράση που συμπυκνώνει τη φρίκη που ζουν. Ακόμη και αν ο θύτης ή οι Αρχές κατεβάσουν το επίμαχο υλικό από τις ιστοσελίδες που είχε αρχικά δημοσιευθεί, κανείς δεν γνωρίζει πόσοι άλλοι πορνογραφικοί κόμβοι το έχουν δανειστεί, πόσα αδιάκριτα μάτια το έχουν παρακολουθήσει, σε πόσους προσωπικούς υπολογιστές έχει κατέβει, πόσοι χρήστες το έχουν διατηρήσει στο αρχείο τους, αν κάποια στιγμή θα ξαναδιαρρεύσει στο Διαδίκτυο, πότε θα τελειώσει ο εφιάλτης για το θύμα. «Δεξί κλικ και αποθήκευση».
Ακόμη και ο όρος «εκδικητική πορνογραφία» είναι αποπροσανατολιστικός και λειτουργεί στο συλλογικό υποσυνείδητο εις βάρος των θυμάτων, ως επί το πλείστον γυναικών και ανδρών-μελών της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Αφενός, αφήνει να εννοηθεί ότι είχε προηγηθεί κάποια επιλήψιμη συμπεριφορά από το θύμα και, αφετέρου, παραπέμπει στη βιομηχανία της πορνογραφίας, όπου η μαγνητοσκόπηση και προβολή γίνεται εν γνώσει των συμμετεχόντων. Σωστότερος όρος σύμφωνα με τους ειδικούς είναι «μη συναινετική διανομή σεξουαλικού υλικού». Το υλικό –φωτογραφίες ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου– μπορεί να έχει αποκτηθεί είτε μέσω παράνομων καταγραφών ή hacking είτε συναινετικά στο πλαίσιο μιας ερωτικής σχέσης. Ομως, όπως στην υπόθεση με φερόμενο ως δράστη τον Στάθη Παναγιωτόπουλο (παρουσιαστή της εκπομπής «Ράδιο αρβύλα»), που απασχολεί από προχθές την κοινή γνώμη, η κυκλοφορία του ευαίσθητου προσωπικού υλικού γίνεται χωρίς τη συναίνεση του ατόμου που εμφανίζεται σε αυτό. Μάλιστα, η εκδίκηση (συνήθως έπειτα από χωρισμό) δεν είναι η μόνη αιτία πίσω από την πρακτική αυτή. Πολλοί δημοσιοποιούν τέτοιο περιεχόμενο για λόγους εντυπωσιασμού (συνήθως οι μικρότεροι σε ηλικία – το φαινόμενο είναι έντονο στα σχολεία), για οικονομικό όφελος ή «απλώς» από μια στρεβλή αντίληψη σε σχέση με τον ρόλο εξουσίας που κάποιοι άντρες θεωρούν ότι έχουν απέναντι στη γυναίκα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα θύματα διστάζουν να καταγγείλουν τη διαδικτυακή κακοποίηση, υπό τον φόβο της περαιτέρω διαπόμπευσης.
Απειλές
Η πίεση προς τα θύματα είναι αρκετές φορές αφόρητη. Τον Φεβρουάριο του 2016, το πανελλήνιο είχε συγκλονίσει η τραγική ιστορία 22χρονης φοιτήτριας, η οποία έπεσε από τον 9ο όροφο φοιτητικής εστίας του ΑΠΘ, με την οικογένειά της να υποστηρίζει ότι δεχόταν απειλές για τη δημοσιοποίηση προσωπικών βίντεο και φωτογραφιών της. Στοιχεία ότι δεχόταν απειλές με τη διαρροή βίντεο προέκυψαν και στην πολύκροτη υπόθεση του βιασμού και της δολοφονίας της Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο το 2018.
Ένας ακόμη λόγος που τα θύματα αρνούνται να μιλήσουν στις Αρχές είναι και ότι οι δικαστικές διαμάχες κρατούν χρόνια, με τους δράστες να πέφτουν συνήθως στα μαλακά. Μολονότι σε άλλες χώρες, όπως στη Γερμανία, στη Γαλλία και στην Αγγλία, έχουν θεσπιστεί ειδικές διατάξεις που ποινικοποιούν τη μη συναινετική δημοσιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού με σεξουαλικό (γυμνό ή ημίγυμνο) περιεχόμενο, στην Ελλάδα διώκεται στο πλαίσιο της παραβίασης του νόμου για τα προσωπικά δεδομένα. Βαρύτερες είναι οι ποινές όταν έχουν τελεστεί και άλλα αδικήματα όπως η εκβίαση, η απειλή, η άσκηση βίας.
Η πανδημία ωστόσο φαίνεται ότι φούντωσε ακόμη περισσότερο το φαινόμενο. Στην Ελλάδα, από τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος καταγράφηκαν μέσα στο 2021 13 περιστατικά, στο δε Ηνωμένο Βασίλειο οι σχετικές καταγγελίες αυξήθηκαν κατά 22% την περίοδο του lockdown. Και στις ΗΠΑ φαίνεται ότι η κοινωνική αποστασιοποίηση και η 24ωρη παραμονή μας online έχουν «ευνοήσει» τέτοιου είδους επιθέσεις, κάνοντας τα υποψήφια θύματα ακόμη πιο ευάλωτα.
Στη χώρα μας καταγγελίες για τέτοια φαινόμενα μπορούμε να κάνουμε στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, στο 11188, καθώς και στην 24ωρη γραμμή υποστήριξης που λειτουργεί η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (15900).
«Μακροχρόνιος ο τραυματισμός»
«Δεν είναι απλώς παραβίαση της ιδιωτικότητάς σου. Είναι παραβίαση της ιδιωτικότητάς σου από κάποιον που ερωτεύτηκες». Στο γραφείο της ψυχολόγου – ψυχοθεραπεύτριας Φαίδρας Λογοθέτη έχουν φτάσει πολλές γυναίκες-θύματα «εκδικητικής πορνογραφίας» – το φαινόμενο είναι εντονότερο από αυτό που αποκαλύπτει η ειδησεογραφία. «Στο πλαίσιο μιας σχέσης, οι περισσότεροι αισθάνονται ασφαλείς να ανταλλάξουν ερωτικά μηνύματα και φωτογραφίες – αν και οι γυναίκες πιέζονται περισσότερο να στείλουν τέτοιο υλικό. Το σοκ που βιώνουν από το σπάσιμο της εμπιστοσύνης είναι μεγάλο. Όπως μεγάλη είναι στη συνέχεια και η θυματοποίηση αυτών των γυναικών, που νιώθουν ότι έφταιξαν, είτε που δέχθηκαν να φωτογραφηθούν από τον σύντροφό τους είτε που τον εμπιστεύθηκαν, που τον αγάπησαν». Πρόκειται για πράξη έμφυλης βίας. «Ενώ και τα δύο φύλα μπορούν να γίνουν θύματα εκδικητικής πορνογραφίας, οι γυναίκες εσωτερικεύουν περισσότερο την αυτοκατηγορία, με μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ψυχική τους υγεία».
Οι επιπτώσεις είναι σαρωτικές. «Έχει τεράστια επιρροή στην καθημερινότητά τους. Εμφανίζονται χρόνια προβλήματα ψυχικής υγείας, υπάρχει κοινωνική απομόνωση, καταστροφή σχέσεων, φόβος, αίσθημα της δημόσιας ντροπής, άγχος, κατάθλιψη. Ο τραυματισμός είναι μακροχρόνιος». Η δημοσιοποίηση προσωπικών στιγμών αποτελεί μια μορφή κακοποίησης. Έτσι και οι συνέπειες είναι ίδιες με αυτές του βιασμού. «Κάποιοι χάνουν τις οικογένειές τους. Άλλοι φεύγουν από τη δουλειά τους είτε από ντροπή είτε γιατί εκδιώχνονται. Και να ξέρετε ότι πολλά θύματα έχουν δυσκολία να ξαναβρούν δουλειά γιατί στον έλεγχο του υποψηφίου από το HR η φωτογραφία ή το βίντεο μπορεί να βρεθεί». Όσο εύκολο είναι να ανεβάσεις κάτι στο Διαδίκτυο τόσο δύσκολο είναι να το αφαιρέσεις από εκεί.
Οι θύτες
Όσο για τους θύτες, πρόκειται συνήθως για άνδρες που εμφανίζουν παθολογικό τρόπο διαχείρισης του θυμού. «Δεν είναι απαραίτητα ένας άγριος τύπος, μπορεί να είναι ένας “καλοκάγαθος” παθητικοεπιθετικός, ο οποίος όμως έχει έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο να εκτονώνει τον θυμό του όταν θεωρεί ότι θίγεται ο ανδρισμός του».
Για τα παιδιά
Τι γίνεται όμως όταν το θύμα είναι παιδί; «Το πιο σημαντικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να εξηγήσουμε ότι δεν έχει κάνει κάτι κακό», τονίζει στην «Κ» η διδάκτωρ κλινικής ψυχολογίας στο ΕΚΠΑ Κατερίνα Αγγελή. «Μπορεί να εμφάνισε απερίσκεπτη συμπεριφορά, αλλά δεν έβλαψε κανέναν. Πρέπει να καταστήσουμε σαφές στο παιδί ότι το λάθος το είχε αυτός που δημοσιοποίησε το υλικό». Όπως λέει, μπορεί να είναι ντροπιαστική εμπειρία, όμως είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όλοι έχουμε προσωπικές στιγμές, ότι όλοι δείχνουμε το σώμα μας όταν είμαστε ερωτευμένοι, είναι κάτι φυσιολογικό. «Αν το παιδί μας εκτεθεί με αυτόν τον τρόπο δεν πρέπει να το μαλώσουμε, πρέπει να το υποστηρίξουμε».
Σύμφωνα με την κ. Αγγελή, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον αυστηρό, όπου δεν τολμούν να φανερώσουν πλευρές της σεξουαλικότητάς τους, είναι πιο ευάλωτα σε τέτοιες επιθέσεις, ενώ εάν τους συμβεί είναι πιθανότερο να μην το καταγγείλουν.
«Δεν το είπα ποτέ σε κανέναν»
«Ο οδοντίατρος έβαλε το χέρι του μέσα από την μπλούζα μου. Ήμουν παιδί». «Ήμουν 17 χρόνων, έκανα μαθήματα προετοιμασίας σε μικρά γκρουπάκια. Είχα χάσει ένα μάθημα Χημείας λόγω ασθένειας και με κάλεσε ο καθηγητής μου ένα Σάββατο στο γραφείο του για να το αναπληρώσω. Κάποια στιγμή με πλησίασε ξαφνικά, κόλλησε το στόμα του στο δικό μου και μου έχωσε βίαια τη γλώσσα του μέσα στο στόμα μου. Συνεχίσαμε κανονικά τα μαθήματα. Δεν το είπα ποτέ σε κανέναν». «Ήταν φίλος μου, Γερμανός που είχε έρθει να ζήσει μόνιμα στην Ελλάδα με την μητέρα του. Ήμουν 13, ήταν 16. Με μια πρόφαση, ήρθε στην τουαλέτα μαζί μου και κλείδωσε την πόρτα. Με εκβίασε, άνοιξε ένα προφυλακτικό και προχώρησε σε διείσδυση. Κράτησε μόνο λίγα δευτερόλεπτα. Ξεκλείδωσε την τουαλέτα και έκανε σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Έπειτα από πολλά χρόνια, πέρυσι, με βρήκε στο Facebook και με ρώτησε “τα νέα μου”».
Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας και η Σοφία Μπεκατώρου ένωσαν τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν το menowmetoo.gr.
Υπάρχουν και άλλες –πολλές– μαρτυρίες στο menowmetoo.gr. Κάποιες τις διαβάζεις και τις ξαναδιαβάζεις αρνούμενος να πιστέψεις ότι αυτά τα πράγματα έχουν συμβεί δίπλα σου. Και όμως, όχι μόνον έχουν συμβεί, αλλά έχουν μείνει στο σκοτάδι, πίσω από ερμητικά κλειστές πόρτες, κλεισμένα σε οικογενειακά σεντούκια. Εως τώρα. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας και η Σοφία Μπεκατώρου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ένωσαν τις δυνάμεις τους και ανακοίνωσαν την έναρξη της πρωτοβουλίας #MeNow_MeToo, καλώντας όλες μας, μικρές και μεγάλες, να μιλήσουμε για τις εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης που έχουμε ζήσει. Ενα χρόνο μετά την έναρξη του ελληνικού #ΜeΤoo, ελάχιστα έχουν γίνει για την ανατροπή της κουλτούρας του σεξισμού και της πατριαρχίας στη χώρα μας. Νέες μαρτυρίες θα δημοσιεύονται –ανώνυμα– στην πλατφόρμα. Ταυτόχρονα θα συγκεντρώνονται στοιχεία για το πλαίσιο που αυτές έλαβαν χώρα, ώστε να διευκολύνεται η διασύνδεση των θυμάτων, ενώ θα καταγράφονται οι ελλείψεις και οι δυσλειτουργίες του συστήματος για την αποτροπή μελλοντικών συμβάντων. Στόχος είναι η πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας κατά των γυναικών και η ολιστική στήριξη και ενδυνάμωση των γυναικών που έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία.
«Έχει έρθει η στιγμή που οφείλουμε να καλλιεργήσουμε στην καθημερινότητά μας τη μηδενική ανοχή στη βία και αντίστοιχα η πολιτεία να νομοθετήσει και να θεσμοθετήσει περισσότερα και πιο αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης και προστασίας. Εμείς, το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε για κάθε επιζών άτομο που επιλέγει να μιλήσει, είναι να σταθούμε δίπλα του», αναφέρουν οι διοργανωτές.
ΠΗΓΗ kathimerini.gr